شوادون

شوادون

شوادون (şavaadun) به معنی شبستان پایین است و احتمالا از زبان لری وارد شده است. این کلمه از دو بخش شوا به معنی شب ها و دون یا دومِن به معنای پایین گرفته شده و معادل سرداب است. برخی گفته اند ریشه این کلمه از شوتاپواتا است به معنی شریک بودن در کندن کت می باشد.

از دیر باز برای فرار از گرمای طاقت فرسای تابستان در درون سردابه‌هایی عمیق که از تابش آفتاب محفوظ بوده‌است، ساعات گرم روز را می‌گذرانیده‌اند. از نمونه‌های مشخص این شوادون‌های زیبا را می‌توان شوادون آقامیر که اکنون مخروبه‌است و شوادون منزل مهدوی نزدیک بقعه شاه رکن‌الدین را مثال زد.

فضای داخلی

شوادون نسبت به شبستان در سطحی بسیار پایین‌تر قرار گرفته‌است. شوادون‌ها حفره‌هایی دست کند می‌باشد که در دیوارها و سقف آن از هیچ نوع مصالح بنایی استفاده نشده و فقط در کفسازی و ساخت پله های آن آجر به کار رفته‌است. زمين دزفول از جنس كمر يا سنگ کنگلومرا است چون بر اين زمين‌ها آب جاری بوده است. در اين جنس زمين امكان اين كه از دستگاه براي كندن استفاده شود وجود ندارد و يا بسيار مشكل است. پس بايد با دست كنده شود.

شوادون‌ها یکی از ویژگی‌های خاص و ویژه معماری دزفول و شوشتر است که کاربری‌های متنوعی داشته‌است از جمله تهویه و خنکی ساختمان، به این صورت که دریچه‌ای در بیرون خانه برای ورود هوا داشته و با توجه به عمق و رطوبت موجود در آن، هوای در شوادان خنک شده و این هوای خنک از طریق دریچه هایی در بخش‌های مختلف ساختمان توزیع می‌شده است. علاوه بر آن به عنوان محلی خنک و آرام در تابستان‌ها مورد استفاده قرار گرفته، همچنین این شوادان‌ها به خانه‌های همجوار راه داشته‌است و به این صورت ارتباط نزدیکی میان همسایه‌ها وجود داشته‌است. از دیگر کاربردهای شوادون می توان به نگهداری مواد غذایی و کلا نیازهای برودتی اشاره کرد.

علاوه بر این در زمان بمباران هوایی دزفول توسط عراق در دهه شصت شمسی از شوادون ها به عنوان پناهگاه استفاده می شده است.

پلان یک شوادون